De viva latinitate

De nuntiis latinis meditantibus aliquid oblatum est nobis publice dicendum de viva latinitate.  Nam persaepe nonnullos audivimus collegas atque amicos illis blande irridere (etiam alios non tam blande) quibus cordi sit latine vel scribere vel loqui.  Forsan ipsi aliquando risimus.  Quidni?  Nonnumquam ridiculi sumus in studiis cupiditatibusque nostris.

Sed, jocis omissis, jacet quidam error et praepostera de loquendo aestimatio.  Irrideatur sane qui vix elementa callens ad omnium divinarum humanarumque disputationes se conjecit.  Sed pariter irridendi sumus qui latinum profitentes vix unum quimus, ac non sine multa cunctatione multoque sudore, verbum facere, gratiis maximis dis actis si non prave emissum.

Duae sunt viae ad sermonem quemlibet discendum: una, qua nos latinum docebamur, nihil ad colloquendum respectat, attenta tantum ad intellegendos textus, sententias, verba, ad penitus capiendas formas, casus, ad omnia usque ad fimbrias consecanda quae vel materia vel sensu amplectitur lingua.  Hac certe via longissime licet progredi, nec illa sumus decepti: multa de latino sermone didicimus quae hac methodo omissa sciri plerumque non possunt.  In mentem venit stupor collegae cuiusdam nostri, linguae hodiernae professoris (similia forsan lector expertus sit) impotentis ad nos respondendi de nescio qua simplicissima re syntactica quaerentes.  (Ad quam rem penitus responsum dedit, obiter dicam, paulo post, discipula nostra quae linguam illam studebat et nunc jam optima philologa publice facta est.)

Alteram enim methodum linguas hodiernas profitentes plerumque sequuntur: qui, ea quisquilias ducentes quae nos tanto pelliciunt, minime ad textus, immo ad vivum sermonis usum ab initio sese conferunt.

Altero more, syrtes atque praepedimenta syntactica; altero contra, commoda ac facilia, immo humilia quaesita sunt.  Qui prima ducitur methodo, scire conatur qui casus, aut dativus aut ablativus, sit ’fluctibus’ in versu luctantem Icariis fluctibus Africum.  Quod minime alteram secuto curae est, qui contra utrum ’speculo me vidi’ an ’in speculo aspexi me’ an ’visus per speculum sum’ castissime enuntietur diligenter atque operose satagit.

Methodus ambae minime discrepant aut contrariae sunt; potest homo utrolibet incedere, vel bifariam, si vult.  Sed adeo insipientes sumus mortales ut alterum adhibentes instrumentum, alterum despiciamus vel praetermittamus, nos scilicet philologi methodum illam linguarum hodiernarum, has contra profitentes caram nostram philologicam.

Sed, di boni, cur, si neutra ad omnes difficultates potis est tollendas, altera alterius auxilio egens?  Quidni ambae adhibendae?  Qua de causa altera omittenda vel ridenda vel oblitteranda?