Intentique ora tenebant
Disputandum nil erat, putabam ego, de his notissimis verbis quibus incipit secundus Aeneidos liber, sed contra fiebat nuper, cum discipula quaedam in hispanicam verteret linguam ’y mantenían sus rostros atentos’ (quasi legeretur ’intentaque ora habebant’, vel ’servabant’) et nobis interpretationem recusantibus aliquanto petulanter responderet errare nos, cum se ipsam e reti universo versionem suam deprompsisset.
Hoc primum mi accidit, quoad memini, discipulum per rete versionem comprobasse, quod minime improbandum mihi quidem videtur. Sed non facile fuit mihi satis demonstrare cur ita sentirem, illam interpretationem infidelem esse. Quid? Copiosior esset scientia barbato cuidam quam reti universo?
Quod ’intenti’ et ’ora’ diverso sint casu non maxime obstat, nisi fallor, cum per hypallagen facile solvatur difficultas. Sed omne punctum est in eo, mea sententia, quod verbum ’tenere’ pro ’habendo’ prave intelligatur, cum illius significatio acrior latino sit sermoni quam nostro jam veteri ac trito.
(Graecum namque Latinumque idiomata plerumque pro veterrimis habentur, cum, mea sententia, potius in pueritia sint idiomatica, ut ita dicam, prae nostris, sicut dixi, jam antiquis ac deciduis.)
De significatione verbi tenendi, hoc primum est. Alterum hoc: quae est vis verbi ’oris’? Primum, bucca; facies, deinde.
Ad hoc, tertium, quid quod saepe in notulis legitur, de oppositione inter praeterita ’conticuere’ et ’tenebant’, nisi de eadem loquantur re, id est, de silentio?
Quid, quartum, dicere incipienti juvat, nisi silentium quod dictum postulat illud, ’favete linguis’?
Sed, cum ad versiones quas in manu haberem me contulissem, non paucas comperi cum discipula consentire; Victor J. Herrero, e.g., vertit ’y tenían atentas las miradas’. In vetere editione vergiliana, quae assidua usura jam paene collapsa est, bibliopolii Hachette (Plessis et Lejay adnotantibus) legitur hoc: "Intenti: ayant pris l’attitude de l’attention, attentifs. -- Ora: le visage, tourné vers Enée".
Ex interpretationibus per hendecasyllabos factis non adjuvat, hoc in loco, versio Michael Antonii Caro (Bogotae 1873), omnium mea sententia pulcherrima, cum haec vertere omiserit verba.
Illa autem Gregorii Hernández de Velasco (Toletum 1555), sola est quae pedibus eat ad me, cum de silentio putet illa verba dicta: "Callaron todos, tirios y troyanos, / y atentos escucharon en silencio".
Quid censetis de hac re, amici?
5 comentarios
Sandra -
Nemo Oudeis -
ense suos" (172-173): ubi patet ora non teneri immobiles sed nullam potius admittere vocem.
Nemo Oudeis -
"INTENTIQVE ORA TENEBANT aut ora intuebantur loquentis, aut inmobiles vultus habebant, ut 'tenuitque inhians tria Cerberus ora,' id est inmobilia habuit, aut 'tenebant' habebant, ut sit figura et intellegamus 'intenta tenebant', ut Terentius 'nam Andriae illi id erat nomen. teneo': ideo autem hoc addidit, quia potest quis tacere, nec advertere."
Thersites -
Sandra -